Pan Henryk pisze...

Kasztan Ojca Jana Góry 


Nagłe odejście o. Jana Góry w dniu 21.12.2015 r. było dla wszystkich zaskoczeniem i to bez względu czy kontakt był z Nim bardziej, czy mniej ścisły. Zmarł podczas odprawiania Mszy Św. "Odszedł z tego świata nie trzaskając drzwiami." Nie żyje twórca Lednicy, Jamnej, Hermanic etc.

Przerastał nas, a my za Nim nie nadążaliśmy, stąd te problemy za życia, a trzeba dodać, że przez wielu był określany jako kontrowersyjny, trudny, promujący siebie. Był gigantem pracy na umowie śmieciowej. Najwyższy czas by go wspomnieć, a maj to dobry czas, bo najłatwiej przybliżyć postać o. J. Góry na podstawie jego książki "Kasztan", ale nie jest w niej o maturach. Tekst książki to rozmyślania o drzewie-kasztanie (kasztanowcu) rosnącym w ogrodzie przy zakonnej celi w Warszawie na Starym Mieście.
Kasztan rósł w ogrodzie, który urodą nie grzeszył, bo niekończące się remonty czyniły otoczenie nieuporządkowane, a wcześniejsze trwające tam walki powstańcze, odcisnęły piętno na drzewie, które jednak przetrwało wojnę."Był jak inne drzewa i żadne znaki szczegółowe nie rzucały się w oczy, lecz przecież, kiedy spojrzałem na niego po raz pierwszy, wiedziałem już, że zostaniemy przyjaciółmi."Fascynująca była bliskość, która pociągała,
zniewalała i onieśmielała" - było w nim piękno dojrzałego drzewa. Ta bliskość - była ciepła i pełna intymności - pisze Góra. Zaskakujące dla czytelnika jest, że można tak cieszyć się z obecności drzewa, które na nic się nie skarży. Zupełnie jak Bóg. Autor uświadamia nam historię, którą poznał jego kasztan - kasatę zakonu w 1864 r. i Powstanie Warszawskie w 1944 r., kiedy był świadkiem nalotów, niszczenia budynków i ludzkich tragedii.

"Pod gruzami kościoła i klasztoru św. Jacka w Warszawie zginęły setki rannych z ewakuowanego tutaj powstańczego szpitala. Kasztan zaś wrósł korzeniami w ziemię, która stała się zbiorową mogiłą. Setki ciał spoczywają w tym miejscu. Kasztan zaś wrósł w te ciała korzeniami, by świadczyć o zwycięstwie życia nad śmiercią, by wziąć udział w zmartwychwstaniu. I dlatego nie jest to zwyczajny kasztan."

Jest żyjącym świadkiem złego i dobrego, bowiem widział uroczystości z 17.08.1948 r., kiedy dominikanie wrócili do ruin swojego kościoła. Dalej na stronach o. Góra zachwyca się mrozem na szybach, który zasłania widok kasztana i słońcem, co je otwiera, a także wiecem aniołów na kasztanie. Aniołami były różnorodne kwiatostany, a ich sobór nie trwał długo -
"Tyle tylko, ile kwitnienie kasztana. Później aniołowie odlecieli. Nie wiem nawet, co uchwalili."

Obserwator z okien celi zakonnej zachwyca się też jesienną szatą drzewa, jej pięknem i dostojeństwem, i przedszkolnymi dziećmi zbierającymi owoce kasztana.

"Z przyjemnością patrzyłem, jak dzieci z pobliskiego przedszkola zaglądały do naszego ogrodu i walcząc z nieśmiałością skradały się ostrożnie, by zbierać owoce kasztana. Będą robiły zabawki i ludziki."

Po okresie szczęśliwej przyjaźni dominikanin pisze, że "Skończyły się dobre czasy. Zakonną celę w Warszawie na Starówce na przeciwko kasztana musiałem opuścić i udać się z płaczem i lamentem do Poznania."
Wyjeżdżając o. Jan powierzył opiekę nad kasztanem licealistce Ewie, która opowiadała Mu w listach o tym wyjątkowym drzewie. Z czasem jednak wiadomości z Warszawy były coraz rzadsze, a dopytywani o kasztana bracia - milczeli.
Przeczuwając, że stało się coś niedobrego, podczas pobytu w Warszawie odwiedził klasztor i zobaczył, że w miejscu gdzie rósł w jego pamięci kasztan jest... klombik z kolorowym zielskiem obłożony kamieniami...  tandetna mogiłka. Okazało się, że jeden z braci miał kłopot z parkowaniem samochodu i wykopał kasztana, który mu przeszkadzał. Żal miał więc o. Góra, że nikt ze współbraci nie wytłumaczył mu i nie zatrzymał tej niszczycielskiej działalności.

"Dlaczego nikt mu nie powiedział, że niszcząc stare drzewo, wyrywając je z korzeniami, niszczy samego siebie. Drzewo jest bowiem jak człowiek."

Puentą niech będzie zawarte w końcowej części książki przemyślenie, że "Na kasztana można było patrzeć z zewnątrz. Był drzewem podobnym do wielu innych, choć może cokolwiek brzydszym, zniszczonym, nawet spróchniałym trochę. Ponieważ był drzewem w ogrodzie zainteresowałby dendrologa, leśnika, architekta. Zobaczyliby w nim rzecz, drzewo, jedno z wielu, drzewo pośród innych drzew. Ale na kasztana można spojrzeć inaczej. Od wewnątrz."
Czytając, wciągnięci zostajemy w szalenie intymną relację człowieka i drzewa. Możemy też wyłowić wiele ciekawych myśli w rodzaju:
- Kasztan nie rośnie bezmyślnie, jak czasem bezmyślnie wydają się żyć ludzie
- W klasztorze bowiem dzieją się nadal cuda. Człowiek może tutaj spotkać się z drzewem.
- Człowieka jak drzewo poznaje się po owocach.
- Drzewa spotykane po drodze mijamy zazwyczaj dość szybko. Bo drzewa stoją w miejscu. Łatwo je wyprzedzić, wyminąć.
Lektura "Kasztana" niesie głęboką treść, przy czym należałoby ją wiązać nie z ubóstwianiem drzewa, ale ze spojrzeniem przez pryzmat obecności drzewa - na człowieka i jego problemy. Na głębię naszych zachowań, które jak w lustrze odbite są w kasztanie, a może na odwrót?
Niedawno o. Jacek Salij przyznał, że przeoczył tę opowieść i teraz, kiedy nie ma Autora, dostrzega jej wielkość.

Na podst. Książki "Kasztan" i art. W. Kusiak.
dominikanie.pl/2015/12/ojciec-jan-gora-opisal-swoja-smierc/
www.jangora.pl/ksiazki.php

                                                                                                                                  Henryk