Karol Marks

Każdy ze starszych musiał się z tym panem spotkać na swojej drodze życiowej. Panów jednak nie lubił. Marks to twórca ideologii, która o mało co nie zniszczyła świata. Obecnie ideologia marksistowska zrównana jest z ideologią nazistowską. Straty, jakie poniosły całe społeczeństwa poprzez siłowe narzucenie tej materialistycznej ideologii w Polsce są jeszcze ciągle do odrobienia. Marks, choć początkowo osamotniony w tworzeniu teoretycznie nowego świata, kojarzony jest jednak zawsze z Engelsem. Mówiło się Marks i Engels. Potem transparenty z tymi postaciami uzupełniane były Leninem i Stalinem.

Stalina i Lenina z Bielawy wykopano, o Engelsie jakoś nawet wcześniej nie pomyślano, żeby dać mu jakąś uliczkę, czy jakiś placyk, ale Marksa się szanuje. To znaczy Urząd szanuje, nie ludzie, chociaż Urząd, to też przecież ludzie. No i mamy Marksa na ulicy Marksa.

Jak na ironię. Akurat na tej ulicy mieszkają „nowobogaccy”, których tak Marks nie lubił. Żeby to jeszcze jakaś ulica z czynszowymi domkami dla biednych mieszkańców Bielawy, jakieś familoki! Chyba Marks nie czuje się tam chyba zbyt swojsko. A może przenieść go tam, gdzie jeszcze się go toleruje? Tylko gdzie? Czy ktoś jeszcze Marksa chce w Bielawie!? No chyba tylko Komisja Promocji Miasta przy Radzie Miasta.

Ja przez cały pierwszy rok akademicki na stacjonarnych studiach na początku lat 70-tych studiowałem podstawy filozofii marksistowskiej. Wykładowca bardzo się starał, ale do nas studentów jakoś to nie docierało. Najczęściej odsypialiśmy nocne zajęcia, jakie miały miejsce w akademiku, kryci na wszelki wypadek przez miejscowych. Przedmiot wszyscy mieli zaliczyć i choć filozofów marksistowskich z nas nie zrobiono, to jednak ten emocjonalny kontakt z Marksem był.

Już w zakładzie pracy „Bieltex”, którego byłem stypendystą, kiedy to nijak nikomu nie udawało się mnie zaciągnąć do PZPR, a może i szkoda, bo byłem bardzo ambitną jednostką i może po przejściu stażu na stanowisku pierwszego sekretarza zostałbym Naczelnikiem Miasta, albo chociaż burmistrzem, przez sympatię do pani sekretarz Danusi Sokołowskiej, podjąłem studia na Wieczorowym Uniwersytecie Marksizmu i Leninizmu (WUML). To był chyba 78 albo 79 rok. Mimo, że miałem wtedy młodą żonę i już dwoje bardzo małych dzieci, zarywałem wieczory, by słuchać tego, co już dobrze znałem z „Trybuny Ludu” i „Tygodnika Powszechnego”. Jednak tak jakoś kiedyś zabrakło nam zapału do nauki i z kolegą Heńkiem zostaliśmy wezwani na rozmowę do I Sekretarza KZ PZPR towarzysza Leszka Laskowskiego. Były wrażenia. Po wejściu chcieliśmy z Heńkiem usiąść, bo były tam w gabinecie wygodne fotele, ale jakoś nie wypadało, gdy świadkowie rozmowy w osobach dyrektora Czirsona i Sekretarza Kontroli Partyjnej towarzysza (nazwisko i imię znane redakcji) stali na baczność. Ponieważ była to poważna sprawa, byliśmy bardzo poważni. Nie było długo i sekretarz potraktował nas, jak na pierwszy raz - po ojcowsku. Ponieważ zdawaliśmy sobie sprawę, że nie mamy prawa nic powiedzieć, po skończonej „rozmowie” nie mówiąc „do widzenia” odwróciliśmy się do wyjścia, żeby oczywiście wyjść. I wtedy stała się rzecz, którą zapamiętałem na całe życie. Pan sekretarz Laskowski wstał i z ojcowską troską powiedział: „Panie Bolesławie, ale rękę trzeba podać”. Nie wiedziałem, czy to ma być ręka na zgodę, czy ręka na pożegnanie, ale rękę podałem. Heniek też.

I tą ojcowską rękę I Sekretarza mam do tej pory w pamięci. Ten jeden, jedyny raz w życiu uścisnąłem dłoń prawdziwego I Sekretarza.

WUML skończyłem, chociaż… (ale może to innym razem).

Awansowałem nawet do kierowniczej kadry rezerwowej i już na początku 1982 roku zacząłem zawodową karierę w „Bieltexie” na stanowisku kierownika Drukarni. Długo nie popracowałem, bo już pod koniec 1984 roku ta sama pani sekretarz Danusia Sokołowska przygotowaną wcześniej uchwałą Nadzwyczajnej Egzekutywy Komitetu Zakładowego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, która zebrała się specjalnie, żeby z troską pochylić się nad moją skromną aczkolwiek trochę niepokorną osobą, cofnęła mi rekomendacje kierownicze oświadczając wobec licznie zgromadzonej braci partyjnego aktywu i kilku dyrektorów, że nie mogę pracować nawet na stanowisku brygadzisty.

Pani sekretarz Danusia, którą dalej lubiłem (chyba wyjechała do Łodzi), została kierowniczką Działu Kadr w „Bieltexie”, a ja poszedłem na maszynę drukować tkaniny przez długich pięć lat.

I tu znów spotkałem się z Marksem. Byłem robotnikiem. Namacalnie doświadczałem marksizmu, ciesząc się, że mogę tworzyć bazę materializmu dialektycznego.

Wkrótce okazało się jednak, że ja, człowiek o światopoglądzie idealistycznym, pracuję na tych ze światopoglądem materialistycznym. Role się odwróciły i Marks w trumnie też się zapewne odwrócił. Członkowie „przewodniej siły narodu”, gdy im tę siłę zabrano zmieniając konstytucję, jako tak zwana nomenklatura, wcale tacy słabi nie byli i załapali się na eksponowane stanowiska w państwie, województwach, powiatach, gminach spółkach itd…. I tak jest po dzień dzisiejszy.

Pozostał zdradzony Marks. Zdradzony przez swoich.

Może myśli: „I po co mi to było?”

Robert Gawłowski SDS

Karol Marks

Z cyklu: "Historia filozofii w pigułce"

Karol Marks urodził się w Trewirze w 1818 roku w niemieckiej rodzinie pochodzenia żydowskiego. Karol był trzecim z dziewięciorga dzieci. Jego ojciec, by uniknąć antysemickich ograniczeń ustawy uniemożliwiającej Żydom dostęp do stanowisk prawniczych i lekarskich przeszedł z całą rodziną na luteranizm.

Po ukończeniu liceum w Trewirze w roku 1835 Karol Marks opuścił to miasto i wyjechał do Bonn, a po roku przeniósł się na Uniwersytet Berliński. W Berlinie doznaje wpływów heglowskich przez spotkania w tzw. „klubie doktorów”, gdzie gromadzili się ludzie z heglowskiej lewicy, zajmujący się głównie krytyką religii, co niewątpliwie miało wpływ na poglądy samego Marksa. Tu zainteresował się filozofią, a w roku 1840 doktoryzował się na uniwersytecie w Jenie. W swojej pracy doktorskiej przedstawia swój ateizm[1]. Początkowo pociągała go droga naukowa, ale z czasem poświęcił się pracy dziennikarskiej. Przez pewien czas był redaktorem „Gazety Reńskiej” w Kolonii. Musiał jednak opuścić Niemcy i osiadł w 1843 roku w Paryżu, gdzie poznał swojego przyjaciela Friedricha Engelsa. W latach 1844-1845 Marks zaczyna coraz bardziej interesować się ekonomią. To właśnie studiując ekonomię odkrywa człowieka jako żywy podmiot. W 1845 roku został wydalony i wyjechał do Brukseli. Zaangażował się tam w tworzenie Związku Komunistów i działalność publicystyczną. Tam też wspólnie z Engelsem napisał Ideologię Niemiecką (1846) oraz Manifest Komunistyczny (1848). Ostatecznie osiadł jednak w Londynie, gdzie pozostał do swej śmierci[2]. Dzieła Marksa to między innymi: „Ideologia niemiecka”, „Nędza filozofii”, „Kapitał”.

Do swojej filozofii Marks wiele zapożyczył od Hegla, jednak mocno zrewolucjonizował jej sens. Przede wszystkim powiedział, że sens filozofii nie polega na rozumieniu świata, ale na jego zmienianiu, do czego zresztą sam dążył. Człowiek pozostaje w relacji ze światem zewnętrznym. Marks twierdził, że filozofia nie może być arystokratyczna, czyli tworzona przez ludzi, którzy żyją poza wspólnotą i powinna być budowana na miarę człowieka przeciętnego. Takiego człowieka, który żyje w społeczeństwie i ma określone potrzeby.

Świat u Marksa. Tutaj na pierwsze miejsce wysuwa się materializm, który jest zaprzeczeniem idealizmu tzn. całej metafizyki, wszelkiego odwołania do idei. Dla marksizmu istnieje tylko brutalna rzeczywistość[3]. Marks reprezentuje stanowisko materializmu dialektycznego i historycznego.

Przez materializm dialektyczny Marks rozumiał, że istnieje jedynie materia, która się nieustannie rozwija i przyjmuje ciągle nowe postacie. Dla Marksa materia posiada wiele postaci. Wszystko, co realne jest postacią tejże właśnie materii. To oznacza, że dla niego postacią materii jest również życie psychiczne, świadomość. Marks twierdził, iż nie ma innego bytu jak tylko rozwijający się, zmienny i zależny. Swym poglądem Marks zupełnie przeciwstawił się metafizyce i idealizmowi[4].

Materializm historyczny głosi, że w rzeczywistości istnieje tylko materia, jednocześnie rzeczywistość społeczna wyrosła na rzeczywistości materialnej i jest jej inną, wyższą formą, ale nadal stanowi ją wyłącznie materia. Koncepcja Marksa opiera się w większości na ekonomii, uznawała, że to właśnie ekonomia stanowi podstawę życia społecznego. Filozofia, religia, obyczaje, sztuka, to wszystko jest dla Karola Marksa jedynie duchową nadbudową materialnej bazy. Te dwa pojęcia nadbudowa i baza są podstawowymi w systemie filozoficznym jaki głosi marksizm. Baza – ekonomia jako podstawa życia społecznego. Nadbudowa, to kultura, religia, zwyczaje, obyczaje, prawo, to wszystko, co Marks nazywa ideologią. Nadbudowa została jakby utworzona przez klasę panującą. Jest to klasa która niejako organizuje świadomość, stwarza ideologię w celu uzyskania własnych korzyści materialnych kosztem innego człowieka[5].
Przy tych stwierdzeniach Marks wskazał na upadek człowieka, jego degradację.

Marks opisywał społeczeństwo głównie pod kątem walki klas. Społeczeństwo dzieli się na klasy. Kryterium wyodrębniania tychże klas są stosunki powstające w procesie produkcji dóbr materialnych. Położenie klasowe wyznacza posiadanie lub nieposiadanie środków produkcji. Klasy porządkują społeczeństwo. Są tworzone przez bazę (ekonomia), stąd nadbudowa jest podyktowana przez określony układ klasowy. Położenie klasowe wyznacza ramy funkcjonowania jednostek i grup. Klasy konkurują o środki produkcji. Ta walka klas stanowi podstawowy element dynamiki społecznej.

W wyniku takich procesów ekonomicznych w społeczeństwach klasowych człowiek jest wyzyskiwany i wykorzystywany jako tania siła robocza. Zwykły człowiek musiał stać się sługą i pracownikiem,wyższej klasy burżuazyjnej. Człowiek według filozofii marksistowskiej wyobcował się tak dalece, że nie jest już w stanie się sam odzyskać. Marks uważa, że teraz już tylko rewolucja jest w stanie zapobiec takiemu procesowi, w którym człowiek przestaje funkcjonować jak człowiek, a zaczyna być maszyną. Według Marksa człowiek jest w kapitalizmie wykorzystywany, wyobcowany i nie żyje godnie, tak jak powinien żyć człowiek. W celu zmiany takiej sytuacji Marks proponuje społeczeństwo socjalistyczne, które ma zapewnić człowiekowi wolność i godne życie. Stąd u Marksa pojawia się myśl, by stworzyć społeczeństwo bezklasowe, które pozwoli człowiekowi odzyskać się tak, że przestanie on już tylko służyć. Wywalczenie zatem i ugruntowanie nowych stosunków ekonomicznych, w których człowiek będzie mógł rozwinąć wszystkie swoje zdolności i dzięki temu poczuje się współtwórcą ludzkiej kultury jest dla Marksa podstawowym celem. Człowiek w komunistycznym społeczeństwie miałby się czuć bezpieczny i niezagrożony[6].

Jak już wcześniej zaznaczyłem Marks krytykuje również religię, podważając jej wartość i prawdziwość. Religia wg niego jest tylko wytworem ludzi, jest nadbudową materialno - ekonomicznej bazy. Przekonany, że religia i wiara przeszkadza wolności, chce od nich ludzkość wyzwolić. Jedyną postawą godną człowieka jest nie poddawanie się lecz walka, a człowiek wiary jest poddany Bogu. Na dowody dotyczące istnienia Boga, sam Marks sprowadza ideę Boga do zwyczajnego aspektu człowieka. Bóg wg niego jest wytworem ludzkiej myśli. Jedyną wartością Boga jest ta, jaką przypisuje mu ludzki umysł, Bóg dla Marksa żyje tylko dzięki umysłowi, czyli jest wytworem wyobraźni czyli nie ma żadnej wartości. „Krytyka religii kończy się tezą, że człowiek jest najwyższą istotą dla człowieka, a więc kończy się kategorycznym nakazem obalenia wszelkich stosunków, w których człowiek jest istotą poniżoną, ujarzmioną, godną pogardy”[7]. „Religia jest opium ludu. Prawdziwe szczęście ludu wymaga zniesienia religii jako urojonego szczęścia ludu”[8]. Karol Marks nigdy jednak nie myślał o tłumieniu, czy zwalczaniu religii siłą. Wg niego religia zniknie sama naturalnie w momencie powstania społeczeństwa bezklasowego, gdyż wówczas nikomu nie będzie ona potrzebna[9].

Wybrane myśli Karola Marksa:

„Demokracja w pewnym sensie tak się ma do wszystkich innych form państwa, jak chrześcijaństwo do wszystkich innych religii.”

„Religia jest to właśnie uznawanie człowieka drogą okrężną. Poprzez pośrednika”

„Każda idea miała swój wiek, w którym się objawiała.”

„Zmiany personalne stwarzają pozory, że zmieniła się sama sprawa.”

„Pieniądz jest wyobcowaną od człowieka istotą jego pracy i jego bytu; ta obca istota ma go w swojej mocy, on zaś zanosi do niej modły.”

„Nikt nie zwalcza wolności; zwalcza co najwyżej wolność innych.”

„Humanitaryzm kapitalistów polega na tym, żeby kupić możliwie jak najwięcej pracy po jak najniższej cenie.”