Cmentarz żydowski w Łosicach

         

      Może ktoś zapytać, po co ja o tym piszę? O cmentarzu żydowskim w Łosicach wspominam, bo to sytuacja bez precedensu. Takie rzeczy nie powinny się zdarzać, mimo wszystko, ze względu choćby na szacunek do ludzi z innego kręgu kultury. Żydzi przed wojną w Łosicach stanowili połowę ludności miasta. Niemcy w czasie II wojny światowej prawie wszystkich wywieźli i może wszystkich z nich zamordowali. Były przypadki ukrywania Żydów w pobliskich wioskach, przynajmniej przez jakiś czas, ale to już inny temat.

            Ja, pierwszy raz gościnnie byłem w Łosicach w 1973 roku. Zaprowadzono mnie też do parku. Siedziałem na ławeczce w młodym jeszcze wtedy towarzystwie. Nikt z miejscowych nie mówił, że siedzimy na terenie żydowskiego cmentarza. Młodzież po prostu o tym nie wiedziała. Dla nich był to park, jak wiele innych w innych miastach. Dlaczego był to park, można dowiedzieć się z Internetu. Przytaczam fragment jednego z linków:

           

Podczas II wojny światowej nekropolia została zniszczona przez nazistów. Nagrobki wykorzystano do budowy dróg, część z nich użyto do utwardzenia podwórka posesji zajętej przez Niemców na posterunek żandarmerii. Po wojnie Żydzi wywodzący się z Łosic bezskutecznie zabiegali o odzyskanie płyt nagrobnych i przeniesienie ich na teren cmentarza. W latach sześćdziesiątych planowano budowę pomnika z wykorzystaniem macew, jednak pomysły te nie zostały zrealizowane. W miejscu zniszczonego cmentarza lokalne władze utworzyły Park XX-lecia. Teren zadrzewiono, wzniesiono też estradę i przez kolejne lata organizowano w tym miejscu festyny oraz zabawy taneczne. Występowały tu czołowe gwiazdy polskiej sceny rozrywkowej. Na grobach dawnych żydowskich mieszkańców Łosic urządzono także ogródek jordanowski.

            I to prawda. Są na to świadkowie, którzy w tamtych czasach w takich imprezach zupełnie nieświadomie uczestniczyli, choćby w występie Hanki Bielickiej. Dopiero 20 maja 2008 roku ponownie teren żydowskiego cmentarza ogrodzono i zabezpieczono, przywracając mu rangę nekropolii. Oczywiście, przywrócenie pierwotnego jego kształtu nie było możliwe. Cmentarz dalej jest zaniedbany i właściwie ogólnie dostępny mimo zamkniętej bramy. Cmentarz żydowski – kirkut (w Łosicach spotkałem się z nazwą – kierkut), tym podobno różni się od cmentarza chrześcijańskiego, że nie podlega likwidacji. To jest miejsce uświęcone do końca istnienia świata.

            Nie wnikam w historię tego cmentarza i jego współczesną historię. Te macewy, w dużej ilości zgromadzone na tym cmentarzu, pochodzące z różnych miejsc z okolicy, ciągle jeszcze zaświadczają o przeszłości, która była udziałem nas Polaków, ale i przecież Żydów.

            To zmarli, których być może już nawet nikt nie wspomina. To był mój praktycznie pierwszy kontakt z żydowskim cmentarzem. Nie było wcześniej okazji. Byłem sam na sam z tymi macewami, z których przecież każda związana była z jednym życiem, z jednym człowiekiem. To zmarli. Ale jak już gdzieś pisałem, ciekawe są spotkania z żywymi, których na swojej drodze spotykam. Niektórzy z tych, których obecność cieszyła jeszcze trzy lata temu – już z Podlasia odeszli do wieczności. Nie było wiele okazji, aby w tak krótkim czasie spotkać wielu, ale zainteresował się mną gość w sile wieku, gdy robiłem zdjęcie obiektu związanego z historią Podlasia. Wywiązała się rozmowa, z której jasno wynikało, że warto byłoby się spotkać i pogadać dłużej. To te ulotne, ciekawe chwile, które przelecą jak błyskawica, by już nie powrócić. Czy jeszcze się spotkamy i pogadamy o historii Łosic i okolic?